Nie będziemy dzisiaj stawiać foka, ani grota, nie będziemy bezustannie zwijać różnych sznurków, po to tylko, żeby je natychmiast znowu rozwijać i nie będziemy ani razu spuszczać pontonu i mocować się z silnikiem Tohatsu (oby żył wiecznie, a przynajmniej do piątku).


Będziemy za to kąpać się w ciepłym, turkusowym Morzu Karaibskim i będziemy się długo wylegiwać w ciepłym złocistym piasku na plaży, dającym słodkie ukojenie naszym ciężko spracowanym marynarskim ciałom. Będziemy zwiedzać Fort de France i robić mnóstwo mniej czy bardziej udanych zdjęć. I będziemy pić kawę, albo ludowego szampana (tzn. piwo) siedząc w ratanowych, szerokich tym razem fotelach w cieniu palmy kokosowej na tarasie zabytkowego hotelu z epoki kolonialnej i będziemy dawać się obsługiwać czekoladowym kelnerom w śnieżnobiałych koszulach z czarną muszką i koniecznie w białych rękawiczkach, a mocno opalone kelnerki będą nas wachlować ogromnymi wachlarzami z liścia palmowego, odganiając przy okazji nieproszone muchy i inne komary.


Potem będziemy wybierać homara naszego życia ze stołu uginającego się pod ciężarem karaibskich specjałów (Jola będzie wybierać makaron swojego życia, jako że homara lubi tylko na fotografii). A późnym wieczorem, znużeni nieustającym odpoczynkiem, będziemy sącząc rum przyglądali się zachodzącemu słońcu a z nim zachodzącemu dniu, jakiego nigdy drugi raz już nie przeżyjemy.


Będziemy pławić się w tym dostatku do czasu, kiedy wezwie nas morze i przygoda, kiedy znudzą nam się te luksusy normalnego życia. Podążymy wtedy za nieodpartym zewem oceanu, nie słuchając rad i przestróg, nie odstraszy nas wichura i oburzone morze, rozwiniemy żagle i popłyniemy w nieznane, w siną dal. Wiemy, że tak będzie, wiemy nawet kiedy: najpóźniej w piątek rano i wiemy dokąd nas sina dal zaprowadzi: do Le Marin, gdzie do siedemnastej będzie nas nerwowo oczekiwał urzędnik za drewnianą ladą w baraku Sparkling Charter. A to nie żarty, trzeba być na czas, bo inaczej przejadą się po kaucji i mityczny urok karaibskiej włóczęgi pryśnie jak bańka mydlana wyprodukowana z importowanego proszku Omo.


Planowanie dnia przerywa brutalna rzeczywistość, jest pogodny, gorący dzień, bezchmurne niebo, a temperatura, po raz pierwszy na Karaibach, przekracza 30° C. I zupełnie nie ma deszczu. Myślimy już tylko o pójściu na plażę. W Pointe de Boute.

 

261 262
261*, 262* Pointe du Boute by day: zwiedzamy Europę

 

Pointe de Boute okazuje się w świetle dziennym (o nocy nic nie możemy powiedzieć, bo przecież spaliśmy) tętniącym życiem małym miasteczkiem turystycznym. Są liczne sklepiki z pamiątkami i bibelotami, których nikt nie potrzebuje i widokówkami, które potrzebują wszyscy, którzy jeszcze się nie przestawili na smsy lub emaile. Albo na ofiarę dla takiego, czy innego towarzystwa dobroczynnego.


Mówi się wtedy do wszystkich przyjaciół i znajomych: ‚Słuchajcie, postanowiliśmy od tego roku nie wysyłać kartek z wakacji, zamiast tego wpłacamy kwotę, powiedzmy 100 EUR na konto na przykład Towarzystwa Opieki nad Bezdomnymi Rybami’. Tak zadecydowała niedawno duża niemiecka firma informatyczna; przestali produkować kalendarze (notabene żeglarskie) i sponsorują zamiast tego jakieś towarzystwo charytatywne (niekoniecznie z rybami, ale zapomniałem które).

Andrzej, który kolekcjonuje te kalendarze od lat, nie był na początku przekonany. Ale teraz się cieszy; zdjęcia żaglówek może w końcu zrobić sobie sam (wyślę mu kilka z Marcellem i jedną z pontonem z silnikiem Tohatsu), a wyliczyć, kiedy będzie niedziela, a kiedy Święta, potrafi przecież każdy. I kalendarz gotowy, jak malowana lala.


Po ulicach Point de Boute śmigają renaulty, peugeoty i citroeny, a turyści są wszyscy bardzo biali i mówią tylko po francusku. Czujemy się jak w Mulhouse na rynku przed ratuszem.


Co chwila przyjeżdżają nowe wycieczki, idą na plażę, albo są ładowani na mniejsze stateczki na dalszą wycieczkę morską, na nurkowanie, narty wodne, łowienie ryb, czy po prostu na przejażdżkę katamaranem. Ulubionym celem jest niedaleki Rocher du Diamant; odbywają się tu co roku tradycyjne regaty: dopłynąć do skały, okrążyć ją i wrócić cało do Pointe de Boute. Wygrywa ten, kto przypłynie pierwszy. Nie jest to porównywalne z regatami Sydney-Hobart, ale również bardzo emocjonujące.


Regat jednak dzisiaj nie ma. Jest za to plaża.
Z mariny na plażę jest właściwie bardzo blisko, trzeba tylko przejść koło zamkniętej toalety (kluczy pilnuje bosman), potem koło śmietników z prawej strony i przedrzeć się przez parking samochodowy; przechodzi się stamtąd na drugą stronę cypla, na otwarte morze po zachodniej stronie wyspy (gdyby płynąć stąd dokładnie na zachód, czyli kursem 270° dopłynie się się do Ameryki Centralnej, na granicę pomiędzy Hondurasem i Nicaraguą).


Po drugiej stronie cypla oczekuje nas biała, lśniąca w słońcu piaszczysta plaża i lazurowa woda. Są też palmy i personel w białych mundurkach (bez muszek). Pełno wolnych leżaków, wybieramy cztery w pobliżu palmy. Sceneria jak w bajce, albo jak na widokówce, którą właśnie kupiliśmy, z widokiem tej właśnie plaży. Odprężamy się leżąc na naszych leżakach i czujemy, jak nasze dopiero co snute plany obracają się w rzeczywistość. ‚ Tu jest jak w bajce’ mówi Mariusz. ‚Tak, jak w bajce. Życie jest jednak piękne’ potwierdzam.

 

263 264
263*, 264* Hotelowe dolce far niente: panie z wachlarzami, ale nie dla wszystkich


Za naszymi plecami staje dyskretnie pani w białym mundurku, czekamy na zimne piwo no i ewentualnie na wachlarz. Pani w mundurku wskazuje zamiast tego na dużą tablicę koło palmy (dziwne,że nie zauważyliśmy jej wcześniej) z napisem ‚Seulement pour clientele d‘hotel’.


Idziemy więc na drugi koniec plaży, na lewą stronę, tam wolnych leżaków też mnóstwo. I nie będzie tak bardzo widać, że nie przyszliśmy na plażę z budynku hotelowego, tylko ze śmietnika. Personel w białych mundurkach jest jednak bardzo czujny, nasze wymięte T-shirty nie robią tutaj żadnego wrażenia, a leżaki są nam dosłownie sprzed stóp usuwane i układane w wielką stertę pod palmą, której pilnuje następna strażniczka w białej bluzce. Nie dajemy się zbić z tropu i z godnością udajemy, że przyszliśmy tylko po plaży pospacerować. Wąską ścieżką idziemy na drugą stronę plaży, tam gdzie kąpią się tubylcy. Trzeba wspiąć się na niski betonowy murek, potem przejść przez dziurę w płocie, zaraz za płotem jest plaża.


Dla wszystkich, dla wolnych ludzi.


Na przykład dla takich, których nie stać na hotel i muszą zamiast tego mieszkać na jachcie. Leżaków tu nie ma, zamiast piasku kamienie, ale za to wolno pływać, siedzieć, czy leżeć na piasku (tzn na kamieniach), prawdopodobnie nawet jeść, pić, lub czesać psa. Jest tu mnóstwo ludzi, trochę turystów, trochę miejscowych, dla wszystkich jest dość miejsca.

 

265 266
265*, 266 W drodze z ekskluzywnej na ludową plażę

 

Poznajemy Paula, on mieszka w Pointe de Boute, przyszedł się wykąpać, z córeczką, chyba ośmioletnią, z warkoczykami i błyskiem fantazji w rozbawionych oczach. Paul przychodzi tutaj codziennie, po pracy, albo przed, zależnie od zmiany. ‚ Ale tylko przy dobrej pogodzie?’ pyta Waldek. Paul się śmieje, ‚Przecież tu jest zawsze dobra pogoda’ mówi, to nie Europa, ze śniegiem, deszczem i tymi waszymi zimowymi oponami’. Paul wie o czym mówi, pracował kiedyś przez kilka lat we Francji, w Lyonie i jest szczęśliwy, że mógł wrocić na Martynikę. Zarabia tutaj, za tę samą pracę, o 1/3 mniej niż we Francji, ale potrzebuje mniej i żyje spokojniej.


Zaraz obok naszej plaży straszy pustymi oknami ruina następnego hotelu. Duża bryła białego budynku jest z daleka widoczna, braliśmy wczoraj na nią namiar, kierując się do mariny w Pointe de Boute. Hotel jest ogołocony ze wszelkiego wyposażenia, częściowo widać jeszcze resztki mebli, wyrzuconych przez okna . Wyraźnie czeka na bogatego inwestora, albo na całkowite wyburzenie. ‚Co za wspaniałe miejsce na antenę’ cieszy się Waldek, ‚po co im tu hotel?’

 

267 268
267*, 268* Hotel przy ludowej plaży, spustoszony przez huragan Dean w sierpniu 2007


Przypomina mi się Chorwacja z końcowych lat dziewięćdziesiątych; takie ruiny były w niektórych rejonach na każdym kroku widoczne, tyle że były to domy spalone, albo zniszczone pociskami artyleryjskimi. Niektóre z tych ruin pozostały do dzisiaj, nie zawsze dlatego, że brakuje chęci, czy pieniędzy do odbudowania, często problemem są stosunki własnościowe, niemożliwe do uregulowania w wyniku czystek etnicznych. Czystki etniczne…właściwie niewyobrażalne w centrum współczesnej Europy. Ale właśnie to wyrażenie zostało wybrane słowem roku 1992 w Niemczech, w wyniku wojny serbsko-chorwackiej. A potem było jeszcze dużo gorzej…


Tu na szczęście śladów kul nigdzie nie ma, nie zobaczymy ich też w Fort de France, w tych wszystkich rejonach, gdzie budowano barykady, rabowano turystów i strzelano do przypadkowych ludzi. To wszystko dopiero się zdarzy, za miesiąc, za szesć tygodni, kiedy będziemy już dawno z powrotem w naszej zimnej i zaśnieżonej Europie i będziemy jeździć na naszych zimowych oponach.


Teraz wydaje nam się, że jesteśmy w raju, tak jak twierdził Sylwester z Soufriere. Gdzie wszyscy są szczęśliwi, a biały Francuz z Europy kocha trochę ciemniejszego Francuza z Martyniki. I to ze wzajemnością.


Paul jest bardzo zadowolony, że hotel zamknięto. Bo inaczej nie mógłby tu przychodzić się kąpać. Musiałby jeździć do Anse Mitan.


Sielankę na plaży przerywa Jola, pokazując na zegarek. ‚Czy wyście zwariowali? Leżą i byczą się na plaży, jakby byli na wakacjach. Ja w każdym razie jadę do Fort de France. Na zakupy’.

 

269 270
269 Jedziemy na zakupy


270 Mimo pilnego studiowania
rozkładu jazdy nie wiadomo,
kiedy katamaran płynie z powrotem

 

Okazuje się, że wszyscy chcemy jechać na zakupy.

Przystanek katamaranowy jest zaraz przy wejściu do zatoczki, w której leży nasza marina, niedaleko naszej łódki. Czekamy w cieniu pod dużym krzakiem różowo-purpurowej bouganvillei. Katamaran wkrótce przypływa.


Przyglądamy się bardzo uważnie manewrom cumowania. Ale załoga katamarana się nie patyczkuje, mają opony na burcie, dobijają do keji, rzucają cumy z przygotowanymi już pętlami na pachołki i tyle. Żadne tam springi rufowe, czy dziobowe, żadne sprawdzanie, czy śrubę mamy prawoskrętną, czy lewoskrętną i żadne nerwowe sprawdzanie, z której strony wieje wiatr, którego notabene akurat nie ma w ogóle. Ale nieważne, wiatr trzeba zawsze sprawdzać.


Nam ten manewr cumowania zająłby z pewnością tak z 15 minut. Ale byłby piękniejszy.

 

271 272
271* Tym wąskim przejściem wpływa się do
Pointe du Boute
272* Przystanek na komercjalny katamaran,
albo inny pojazd


Komercjalnym katamaranem płynie się do Fort de France niedługo, po około 20 minutach wchodzimy pomiędzy główki portu. Z daleka widać prostokątną bryłę fortu królującego nad zatoką. Nad fortem króluje ogromna francuska tricolore.

 

273 274
273, 274 Wpływamy do Fort de France

 

Wysiadamy na keji i probujemy ją sobie zapamiętać, żeby trafić tu z powrotem. Bo tych keji jest tu mnóstwo, ciągle przybijają różne małe stateczki przywożąc, lub odwożąc ładunki pasażerów. Turystów nie widzimy zbyt wielu. ,Może dlatego, że tu nie ma co zwiedzać?’ sugeruje Waldek. W większości jest to ruch lokalny, ludzie przyjeżdżają tu w interesach, albo, jak my, na zakupy.

 

Wygląda tu tak właściwie, jak na dużym dworcu autobusowym, na przykład PKS-u w Krakowie, albo w Nowym Targu. Tyle, że rozkładów jazdy nigdzie nie ma¸ nie wiemy, kiedy mamy łódkę z powrotem. ‚A nie mówiłem, żeby w tym Point-coś-tam odpisać, tam były powrotne łódki też podane’ żali się, nie bez racji Mariusz. Wytężamy nasze umysły, każdy ma sobie przypommieć, co widział na tej tablicy pod krzakiem bouganvillei, w Point-coś-tam, kiedy nie mieliśmy nic do roboty…


Po minucie ciszy Mariusz sugeruje, że właściwie rozkład jazdy nie jest nam do niczego potrzebny, po prostu przyjdziemy trochę wcześniej do portu i na pewno jakiś katamaran się znajdzie. Typowe dla nas pragmatyczne rozwiązanie, które od razu wszystkim nam się podoba.

 

275 276
275*, 276* Do portu w stolicy cumują również transatlantyki

 

Pełni oczekiwań wychodzimy z portu i wkraczamy do stolicy Martyniki, do stolicy francuskiego zamorskiego departamentu 972.


Fort de France właściwie nie zamierzał być stolicą Martyniki. Został nią z przypadku, po pewnym tragicznym dniu, 3 maja 1902 roku (Fort de France nazywał się wtedy jeszcze Fort Royal), kiedy to właściwą stolicę, miasto St. Pierre na północnym brzegu wyspy zmiótł z powierzchni ziemi wulkan Mount Pelee. Zginęli wtedy prawie wszyscy mieszkańcy St. Pierre; a było ich ok. 29.000. Przeżyło tylko dwóch ludzi, ku ironii losu obydwaj więźniowie zamknięci w jednej celi w miejscowym więzieniu.


Jeden z nich był szewcem o imieniu Leon, a drugi mordercą. Morderca nazywał się Cyparis i czekał właśnie na wykonanie wyroku. Zamiast tego wybuchł wulkan na Mount Pelee, co okazało się dla niego zbawieniem. Nie pozbawiono go bowiem życia, jak tylko pył wulkaniczny opadł, lecz zamknięto w klatce i pokazywano przez wiele lat w cyrku objazdowym. To były czasy! Teraz odsiadkę można ewentualnie zamienić na klinikę psychiatryczną (i jeszcze trzeba wariata udawać).
Na cyrk teraz nie zamieniają.


Nie wiadomo, co się stało z szewcem. Historia o jego dalszym losie milczy; ponieważ nie był mordercą nikt się nim nie interesował. Tak to już jest.
Nawet nie wiadomo, za co siedział. Prawdopodobnie oszukiwał na podatkach kasując zapłatę za naprawę obcasa poza kasą fiskalną. Za takie przestępstwa państwo karze bardzo surowo.


I słusznie. To jest przecież obrzydliwe.

 

277 278
277* Wybuch wulkanu Mount Pelee 3 maja 1902 278* Cyparis: morderca i eksponat

 

Zniszczenie miasta trwało tylko trzy minuty; dla zdumionych naukowców przedstawiała się zagadka: jak zginęli mieszkańcy St.Pierre? W ciągu tylko trzech minut?
Po wielu latach badań odkryto przyczynę; okazały się nią silnie toksyczne gazy, tzw. gazy pyroklastyczne, które w niektórych przypadkach uwalnia, w ogromnych ilościach erupcja wulkanu. Ta teoria wyjaśnia również tajemnicę Pompeji, gdzie ludzie też zginęli w ciągu niewielu tylko minut.


Ale w Fort de France praży słońce, na niebie nie widać nawet najmniejszej chmurki i nic nie zapowiada na dzisiaj kłopotów z wulkanami. Więc postanawiamy się nie przejmować i ruszamy do zwiedzania.


Fort de France charakteryzuje niska zabudowa, nie ma tu dużych bogatych kamienic, czy patrycjuszowskich rezydencji. Uliczki są wąskie, a zieleni nie ma prawie w ogóle. Wygląda tu trochę, jak w małym galicyjskim miasteczku, takim Skoczowie, czy Strumieniu.


Uliczki są wypełnione sklepikami, szukamy typowych, lokalnych, karaibskich. Ale gdzie tam… są sklepy France-Telecom i SFR i Boygues; wszystkie sprzedają telefony komórkowe, poznajemy te same promocje i slogany, które znamy z europejskiej Francji. Są sklepy z butami, z kosmetykami, z ciuchami, z artykułami gospodarstwa domowego, i co tam jeszcze…


Joli to wprawdzie trochę przeszkadza, ale tak nie za bardzo. Wygłodniała po wielu dniach abstynencji sklepowej znika co chwila w którymś przez nas pogardzanym sklepiku i wypada z wypiekami po kilku minutach, po to tylko, żeby zaraz zniknąć w następnym. Czasami trzeba ją na siłę wyciągać. Ale przeważnie wystarcza terror psychiczny; proponujemy jej, żeby sama sobie po tych sklepach pochodziła, spotkamy się potem w porcie.

I to wystarcza…żony w zagranicznych wojażach są z reguły znacznie potulniejsze i grzeczniejsze, niż u siebie w domu; wczasy to dla nas taka Wunderwaffe, jak inne metody nie skutkują. 

 

279 280
279* Jak na Marszałkowskiej: główna ulica
handlowa w Fort de France
280* Raj dla wszystkich II oficerów


Po godzinie takiego łażenia w samym skwarze mamy już tego dosyć, chcemy wreszcie gdzieś w cieniu usiąść, czegoś zimnego się napić, coś zjeść.
Poszukiwanie takiego miejsca zajęło nam następne pół godziny. Tu po prostu nic nie ma! Żadnych kafejek pod parasolami, stolików pod palmą, nic! Znajdujemy w dwóch miejscach nieśmiałe szyldy ‚Restaurant’, wchodzi się schodkami na piętro do pokoiku, który wygląda jak przedpokój w prywatnym mieszkaniu. I w którym nic nie wskazuje na restauracyjny charakter tego pokoiku; nie ma ani gości, ani żadnej obsługi.
Przy trzecim takim szyldzie pokój na piętrze okazuje się trochę większy, jest kilka kwadratowych stołów, przykrytych ceratą w kratkę. Pomiędzy nimi krąży zestresowana rosochata osoba z talerzami w ręku, więc chyba kelnerka. Co najważniejsze, przy stolikach siedzą goście nad pełnymi talerzami!
Tu zostajemy.

 

281 282
281*, 282* I tu wszędzie długo szukaliśmy restauracji, albo Tyskiego pod parasolem


Wściekle zimne piwo Lorraine czyni cuda, po drugiej butelce zaczynamy się czuć znowu jak ludzie. Przystępujemy do studiowania karty i do zamawiania.


Studiowanie karty przerywa kelnerka, mówiąc, żeby za wiele nie czytać, bo jej już prawie nic do jedzenia nie zostało. Mamy zamówić wszyscy colombo, bo colombo jeszcze jest. Pytamy się nieśmiało, co to jest (po powrocie przeczytamy, o wstydzie, w mądrym przewodniku, że colombo to typowe danie karaibskie, taki eintopf z mięsem i jarzynami). Po kwiecistym opisie potrawy rozumiemy, że właśnie na to mieliśmy cały czas ochotę.

’Quatre fois, sils vous plais’ zamawiam energicznie colombo dla wszystkich. ‘Ale dla kogo jakie’ pyta kelnerka. Mamy sobie przeczytać kartę, tam jest wszystko opisane¸ ona przyjdzie znowu, jak się zdecydujemy. W karcie jest colombo ze świnią, z wołem, z owcą i z kozą. Decydujemy się szybko: po jednym z każdego rodzaju. ‘Ale wołowego przecież już nie mam’ stwierdza kelnerka, ‘jakie dać w zamian?’ Prosimy o dwa wieprzowe wobec tego.


Za chwilę pojawia się znowu i oznajmia, że ma już tylko jedno wieprzowe i żadnego z jagnięciną. ‘Czy mogą być trzy z kozą?’ ‘Tak, mogą być’, zgadzamy się potulnie. Jak tu nic nie zjemy, to następna okazja dopiero na jachcie.

 

283 284
283* Zaraz za rogiem można zjeść colombo z kozy 284* Tak wygląda colombo na obrusie w typową dla Martyniki kratę

 

Colombo okazuje się znakomite, zwłaszcza to z niechcianej kozy. Chociaż na początku trochę zazdrościliśmy Waldkowi, który jako jedyny się na wieprzowe colombo załapał. W końcu nikt z nas, ani Mariusz, ani Jola, ani ja do tej pory nigdy kozy nie jedliśmy. I nie byliśmy pewni, czy rzeczywiście ją chcemy wypróbować. Panują bowiem niepisane, ale jedynie słuszne zasady, przekazywane przez wiele generacji, które zwierzęta się jada, a które nie. W naszym społeczeństwie jada się świnie, a kozy nie. Kozy są z tego chyba zadowolone, a świnie trochę mniej.


Najczęściej jesteśmy, jako rasa ludzka niechętnie nastawieni do zmian.


Polska Ludowa nas pod tym względem dobrze uodporniła, nowości był niewiele, często brakowało możliwości, ale jeszcze częściej motywacji, żeby cokolwiek zmieniać. Inicjatywa się nie opłacała, a nierzadko była nawet karana. Wszyscy wiedzieliśmy o tym, ile było na ten temat powiedzonek: ‘czy się stoi, czy się leży, dwa tysiące się należy’, czy też: ‘znacie zasadę żywopłotu, odstające gałęzie się obcina’, albo ‘oni udają, że mi płacą, a ja za to udaję, że pracuję’.


Pamiętam mój pierwszy tydzień (urzędniczej) pracy, świeżo po studiach, z głową pełną pomysłów, inicjatywy, chęci ulepszenia świata, przyzwyczajoną do wielogodzinnych dyskusji na dowolny temat, do wchłaniania całych książek przez jedną nieprzespaną noc i zdawania zaraz potem.o ósmej rano egzaminu z tej właśnie książki.


Tu, w poważnej zawodowej pracy było naraz zupełnie inaczej; posadzono mnie przy biurku, przyniesiono całą stertę segregatorów i nakazano przez pierwszy miesiąc wszystkie obowiązujące normy państwowe w dziedzinie przeróbki i jakości węgla kamiennego przeczytać, tak na zapas, bo może mi się to do czegoś kiedyś przydać.


Przyglądałem się z ukradka moim doświadczonym kolegom. Szczególnie jeden z nich, pan Henryk, jak się kazał tytułować, miał czasami zaskakujący sposób pracy. Głównym zadaniem pana Henryka było załatwianie reklamacji firm państwowych, skarżących się na złą jakość węgla. Odbiorcy prywatni też się skarżyli, ale rzadko, bo sami wiedzieli, że to i tak nic nie da. W tym celu redagowało się starannie sformułowaną odpowiedź, z której nieodmiennie wynikało, że te skargi są bezpodstawne, węgiel właściwie świetny, a użytkownicy sami sobie winni, jeśli coś źle funkcjonuje.


Taką starannie sformułowaną odpowiedź, oczywiście w rękopisie zanosił pan Henryk sekretarce, pani Krysi, która przepisywała to wszystko na maszynie do pisania, z trzema przebitkami. Maszyna była nowoczesna, elektryczna. Jak się pani Krysia pomyliła, to trzeba było pisać na nowo.

Oprócz pisania starannie sformułowanych odpowiedzi pan Henryk również telefonował, wyjaśniając różne skomplikowane szczegóły techniczne, albo wydając dyspozycje Działowi Sprzedaży Węgla.


Ale nie to, co pan Henryk robił, jak miał coś do roboty było zaskakujące, lecz to co robił, jak nic nie miał do roboty. A to było stosunkowo często. Wtedy pan Henryk po prostu siedział przy swoim biurku, wyprostowany, ręce skrzyżowane na piersi, wzrok wbity w przeciwległą ścianę, w jakiś niewidzialny punkt, może jakieś pół metra nad głową kolegi, który siedział przy biurku naprzeciwko niego.


W tej nieruchomej, skamieniałej pozycji potrafił pan Henryk i godzinę, i dwie wytrwać.


Byłem tym zafascynowany i zastanawiałem się czasami, czy w geście miłosierdzia nie odstąpić mu czasami któregoś z moich segretarów z normami na węgiel kamienny.
Ale pan Henryk tej oferty na pewno by nie przyjął, bo jako wieloletni i doświadczony pracownik dobrze wiedział, że te normy nie są nam tak naprawdę do niczego potrzebne.


Po pierwszych dwóch tygodniach pracy wziął mnie na stronę inny, doświadczony kolega. ‘Niech pan posłucha, panie inżynierze’ (tytuły były wtedy w Polsce wszechobecne, nawet przy kupnie aspiryny w aptece trzeba było zwracać się do ekspedientki «pani magister»), ‘no wie pan, my tu już długo pracujemy i wiemy, jak się trzeba ustawić. No więc niech pan pierwszą, drugą sprawę, którą panu szef zleci spieprzy, zupełnie spieprzy. On wtedy zobaczy, że się pan do niczego nie nadaje i żadnych trudnych spraw już panu nie zleci. Będzie pan miał spokój, a zarobi pan i tak tyle samo, jak my wszyscy.’

 

285 286
285*, 286* Ulica Kościuszki w Katowicach. Tu mieściła się Centrala Zbytu Węgla


Nie zastosowałem się nigdy do tej mądrej zasady i mimo wszystko przepracowałem w firmie następne całe osiem lat.
Praca okazała się w sumie całkiem interesująca, zwłaszcza od kiedy dano mi spokój z tymi normami.


Były i frustrujące momenty, szczególnie kiedy ignorowano nasze techniczne ekspertyzy i podejmowano decyzje tylko z powodów politycznych. Jak zadzwonił pierwszy sekretarz partii w jakimś województwie, szedł najlepszy węgiel do jakiegoś kombinatu, który najczęściej takiego węgla wcale nie potrzebował. Zamieniano wtedy dobry węgiel na przykład dla Krakowa na jakieś zasiarczone muły z kopalni Janina. Dziedzictwa kultury narodowej, oszczędzone w ofensywie styczniowej przez Koniewa, niszczały w szybkim tempie przez krajową niekompetencję gospodarczą.


Ale dlaczego pierwszy sekretarz partyjny w Krakowie nie zadzwonił do naszego naczelnego wcześniej? Decyzję, żeby do Krakowa dostarczać dobry węgiel podjęto dopiero kiedyś w połowie lat osiemdziesiątych. I od razu zabytki Krakowa zaczęły niszczeć trochę wolniej.

 

287 288
287*, 288* U zarania Polski Ludowej zabytki Krakowa nie były ważne;
                 Koniew by się w grobie przewracał


Zwlekamy wszyscy jakoś z opuszczeniem chłodnej sali ze stolikami z kratkowaną ceratę.
Na zewnątrz upał, żar leje się z nieba, a na ulicach Fort de France trudno znaleźć cień, nie ma drzew, nie ma wysokich budynków, nie ma też, typowych dla na przykład gorącej Australii, szerokich gzymsów, które pozwalają przechodniom poruszać sie w cieniu.


Ustalamy plan zwiedzania najważniejszych zabytków Fort de France: nasz mądry przewodnik uważa, że powinniiśmy zwiedzić port (to już właściwie mamy za sobą, łącznie z szukaniem rozkładu jazdy na katamaran), oraz Fort Desaix z roku 1780, to pewnie ten który akurat widzimy przed sobą, powiewa na nim dumnie tricolore.

 

289 290
289* Fort de France widziany od strony morza 290* Fort Desaix i tricolore


Oglądamy pomnik cesarzowej Józefiny, która urodziła się na Martynice, w Les Trois-Ilets, zaraz niedaleko Pointe de Bout, gdzie czeka na nas Marcello, w bogatej rodzinie plantatorów trzciny cukrowej, poślubiła Napoleona w 1796 roku, a niewiele lat później, w roku 1810 zmuszono ją do rozwodu, bo nie była w stanie zapewnić cesarzowi potomstwa. Chociaż miała dwójkę dzieci z pierwszego małżeństwa, które zakończyło się zgilotynowaniem, tak na wszelki wypadek, pierwszego męża nieszczęsnej Józefiny.


Nie, Napoleon nie miał z tym nic nic wspólnego, wtedy nawet jej jeszcze nie znał.

 

291 292
291* Cesarzowa Józefina pochodziła z Martyniki 292* Pomnik Józefiny w Fort de France


Z oglądania następnych zabytków, jedynych pozostałych, które wymienia nasz przewodnik, czyli ratusza, katedry i biblioteki Schoelchera jednogłośną decyzją kolektywu zakładowego rezygnujemy. Za gorąco. No i boimy się, że ucieknie nam ostatni katamaran.


Chociaż ta biblioteka ma bardzo ciekawą historię. Budynek o szkielecie metalowym zbudowano we Francji, w Paryżu, a potem rozebrano na części i przewieziono na Martynikę. Tu złożono budynek na nowo. Historia nie podaje, ile śrub i nakrętek po skręceniu pozostało. Ale ciągle coś budowniczym przeszkadzało, był wielki pożar, który większość zbiorów zniszczył, był zaraz potem cyklon, były procesy z firmami budowlanymi, w końcu to skręcanie zabrało aż sześć lat i bibliotekę oddano do użytku dopiero w 1893 roku. Dla mieszkańców Martyniki było to ważne wydarzenie, bo wtedy nie było jeszcze na wyspie ani telewizji, ani internetu, ani nawet kina. Więc żeby się czegoś dowiedzieć trzeba było przeczytać książkę. Jeżeli umiało się czytać.

 

293 294
293* Biblioteka Schoelchera w Fort de France… 294* ...i jego pomnik


Fundator Biblioteki, Victor Schoelcher był dla Martyniki ważną postacią, jego nazwiskiem nazwano niejedną ulicę i niejedną szkołę, nie tylko na Martynice. Był takim białym Nelsonem Mandelą, bo walczył o zniesienie niewolnictwa i segregacji rasowej. Ale nie tylko, Schoelcher walczył o wiele innych zacnych celów, walczył o zniesienie kary śmierci i o równouprawnienie dla pań.


Teraz to wszystko zdaje się oczywiste, ale wtedy, 150 lat temu…
Demokratyczne idee Schoelchera były głęboko zakorzenione, jako, że ród Schoelcherów wywodzi się ze słynącej dzisiaj z demokracji bezpośredniej Szwajcarii. Sama ojczyzna Schoelchera wprowadziła równouprawnienie dla pań (bierne i czynne prawo wyborcze w kantonie Appenzell) jednak trochę później, bo dopiero w 1972 roku. Ale jeszcze i dzisiaj powtarzane są argumenty, że kobiety tego prawa wyborczego w ogóle nie chciały, jako że z natury rzeczy kobiety się polityką nie interesują i wolą na przykład gotować.


Dzisiaj w w siedmioosobowym rządzie szwajcarskim mamy cztery panie.
Prawdopodobnie wszystkie cztery nie lubią gotować.

 

295 296
295* Muzeum Schoelchera w Fessenheim, w Alzacji

296* Dekret o zniesieniu niewolnictwa
dla wszystkich (dosłownie) Murzynów
z 1948 roku

 

Właściwie Francja zniosła niewolnictwo oficjalnie w wyniku rewolucji, w 1794 roku, ale jakoś się to za bardzo nie przyjęło, wktrótce nastał Napoleon i jako człowiek praktyczny niewolnictwo znowu przywrócił. Ostatecznie zniesiono niewolnictwo we Francji dopiero w 1848 roku, w trakcie następnej rewolucyjnej zamieci.


Przemykamy opustoszałymi uliczkami przez centrum Fort de France. Ruch niewielki, senna atmosfera sjesty. Nawet muchy wolniej latają.


Nie przychodzi nam do głowy, że właśne tutaj, na tych opustoszałych uliczkach będą się wkrótce, za jakieś dwa tygodnie, odgrywać dramatyczne sceny. Będą płonące barykady na ulicach, będą starcia z policją, będą grasowały bandy, rozbijając szyby w samochodach i rabując pasażerów, takich jak i my. Będą ofiary śmiertelne. Życie będzie sparaliżowane przez dwa tygodnie, sklepy, urzędy, komunikacja, usługi-wszystko będzie pogrążone w strajku generalnym, takim typowym dla Francji europejskiej, a nietypowym dla karaibskiej.


Zacznie się to wszystko na pobliskiej Guadeloupie, a gorące wici strajku szybko przeniesie się na Martynikę, gdzie głównym ośrodkiem protestu będzie właśnie Fort de France.

 

297 298
297*, 298* Protesty na ulicach Fort de France; luty 2009


Ale teraz tego wszystkiego jeszcze nie wiemy. Gdybyśmy wiedzieli, rozumielibyśmy, dlaczego te rozruchy bedą musiały wybuchnąć.


W karaibskiej Francji zarabia się średnio 20% mniej, niż w europejskiej, a ceny w sklepach ą z reguły wyższe, o czym się niejednokrotnie sami  przekonaliśmy. Zwłaszcza Jola, która chyba lubi chodzić po sklepach i porównywać ceny. Mówi, że trenuje sobie w ten sposób mózg, żeby nie zardzewiał w towarzystwie opętanych żeglowaniem marynarzy Marcella.


Mieszkańcy Martyniki nie porównują tak często cen, bo nie ma co porównywać. Są często, częściej, niż we Francji kontynentalnej, bezrobotni i czują sie pokrzywdzeni.


Nie będzie się o tym w europejskiej Francji chętnie mówiło, ale ten strajk, te rozruchy to będzie protest przeciwko dyskryminacji rasowej.
Oficjalnie takiej dyskryminacji we Francji oczywiście nie ma. I rzeczywiście, w niektórych dziedzinach nie ma, wystarczy spojrzeć na reprezentację Francji w piłce nożnej.


Generalnie żyje się we Francji pod narodowym sztandarem z wiecznie żywym hasłem (nie, nie Lenin wiecznie żywy tym razem): ‘Liberte, Egalite, Fraternite’.Ten sztandar, przynajmniej w wizji Delacroix trzyma w ręce młoda, wojownicza kobieta-bogini z błyskiem nieokiełznanej fantazji w oku i z imponującym obnażonym biustem (gimnazjaliści spędzeni do muzeum studiują przeważnie ten biust, bardziej doświadczeni zwiedzający raczej ten błysk w oku, z powodów nie zawsze politycznych).


Ale i ona (nazwijmy ją Jeanne, choć jej prawdziwe imię powinno oczywiście być Liberte), i Jeanne więc jest biała. Całkiem biała, bezwstydnie biała.


Ciekawe, czy ci wszyscy, prawie wszyscy malarze, od stuleci malują tak chętnie nagie kobiety, bo zachwycają się pięknem kobiecego ciała? A może to po prostu zwykłe komercyjne wyrachowanie? Na pewno nagie kobiety sprzedają się lepiej, niż ubrani mężczyźni. A gdzie indziej można je zobaczyć, niż na obrazie? Nie do wiary, ale nie zawsze były fotografie, telewizja, sex-shopy i internet. Co nie znaczy, że wtedy nie było pedofilów.
I tyle co do tej Egalite; biedny sobie obrazu nie kupi.

Dyskryminacja rasowa jest tutaj delikatna i wywodzi się, oczywiście, z dziedzictwa kolonialnego. Wszystkie ważniejsze gałezie życia gospodarczego są opanowane przez spadkobierców dawnych władców kolonialnych, lokalnej, kreolskiej ludności pozostają najczęściej tylko podrzędniejsze funkcje.


Po strajkach dowiemy się, że się wiele zmieni, europejska Francja zgodzi się swoimi zamorskimi córkami Guadeloupą i Martyniką bardziej opiekować, będą dodatkowe inwestycje, będą podwyżki płac dla wszystkich.


Prawie dokładnie za rok, w styczniu 2010 Francja przeprowadzi referendum w sprawie większej autonomii na Martynice. Wyniki zaskoczą wielu, ponad 70% mieszkańców Martyniki nie będzie chciało większej autonomii. Ma zostać, tak jak jest. Ma to być dalej Francja.

Za rok będziemy znowu tutaj. Będziemy znowu rozmawiać z czekoladowymi mieszkańcami Martyniki. Powiedzą nam wtedy, że są dumni z tego, że są Francuzami. Że Martynika to Francja, a Francja to Martynika.
Jak pięknie.

 

299 300
299*, 300 Wracamy do żeglowania


Na pokładzie pędzącego do Pointe de Boute katamarana obserwujemy, jak za spienionym kilwaterem oddalają się od nas kontury Fort de France, lotnisko z właśnie lądującym kolejnym samolotem z Paryża, port z transatlantykiem z rzeszą wygłodniałych karaibskich wrażeń turystów, wreszcie sam fort z powiewającą, coraz mniejszą tricolore.
Zostawiamy to wszystko za sobą, zostawiamy więcej, niż nam się w tym momencie wydaje.

Czas zabrać się znowu do żeglowania.

Po powrocie do Pointe du Boute składamy najpierw wizytę bosmanowi, urzędującemu w biurze mariny. Wizyta jest nie tylko grzecznościowa, nam chodzi o klucz do marinowej toalety, a jemu, żebyśmy za pobyt zapłacili.
Bosmana jest trudno zastać, a jak jest, to przeważnie mocno zajęty telefonowaniem i surfowaniem w internecie. Bosman jest trochę zdziwiony, że ma od wczoraj nową łódkę w marinie. ‘Impossible’ mówi, ‘w marinie nie ma przecież miejsca, gdzie wy stoicie?’ Pokazujemy na dużym planie wiszącym na ścianie gdzie stoi Marcello. Bosman długo się planowi przygląda, nie chce uwierzyć, ale w końcu zgadza się z nami, że pewnie jest tak, jak mówimy. Jakoś mu do głowy nie przychodzi, żeby wyjść i na własne oczy zobaczyć. No, ale myśmy go do tej pory też jeszcze na keji nie widzieliśmy, więc jakoś się to wszystko zgadza.
Dobrze, że bosman nie strajkuje, bo wtedy z toalety byłyby nici.

 

301 302
301*, 302* W marinie Pointe du Boute


Po zapłaceniu dostajemy upragniony klucz do marinowej toalety, tej kolo śmietnika i postanawiamy ją od razu wypróbować.


Jola czekając na nas nie traci czasu, pędzi do pobliskich sklepików z ciuchami, pamiątkami i co tam jeszcze i sporządza mentalną listę zakupów na jutro. Jest wyraźnie nienasycona skąpymi zakupami w Fort de France. Jeszcze chyba nigdy nie musiała się w sklepach tak śpieszyć. Ale autorytet trzech spoconych i znudzonych oficerów-żeglarzy wystarczył.
To jest prawdziwe żeglarstwo!


W marinie senna atmosfera, wszyscy odpoczywają po kolejnym gorącym dniu karaibskim. Purpurowe słońce wisi nisko nad horyzontem, za białym budynkiem hotelu przeznaczonego do rozbiórki, za stojącymi na kotwicy katamaranami, za Morzem Karaibskim, które kończy się tam, gdzie zaczyna się Honduras i Salwador, a pewnie i jeszcze dalej.


Widzimy, jak w przeciągu niewielu sekund słońce zanurza się w morzu, staje się coraz mniejsze, a wreszcie całkiem znika. Nie upłynie więcej, niż trzy, może cztery minuty i zapadnie czarna, głęboka noc.

 

303 304
303*, 304* Nad Morzem Karaibskim noc nastaje bardzo szybko

 

Leniwe dźwięki gitary dopływają tym razem tylko z lewej strony, na łódce po prawej przygotowywana jest akurat kolacja. W kambuzie gotuje tatuś (a może dziadziuś?), a złotowłosy syn (a może wnuczek?) siedzi na pokładzie i odrabia zadania do szkoły. Pojawia się kot, wychodzi z kabiny, ziewa i siada do miski, która, jak się okazuje, należy do stałego wyposażenia jachtu.


Próbujemy nawiązać jakąś konwersację, pytamy się synownuka, jak mu się na wakacjach podoba. ‘Ależ to nie są wakacje’ tłumaczy ‘my tu na łódce mieszkamy, a ja chodzę do szkoły. Tu niedaleko, zaraz obok mariny. A żeglowanie? No nie, raczej nie, oni tu i tak już wszystko znają. A poza tym kot nie lubi’.
Ale rozmowa jakoś się nie kleji, na pokładzie pojawia się kolacja, a zaraz potem dochodzą spod pokładu znajome dźwięki gitary.


My nie zostajemy na jachcie. Po pierwsze nie mamy gitary. A poza tym nie może się powtórzyć blamaż z poprzedniego wieczoru.


Długo jeszcze spacerujemy gorącymi uliczkami Pointe de Boute, czujemy, jak nagrzane słońcem budynki pośpiesznie oddają swoje ciepło, a w zamian spływa w dół zbawienne chłodne powietrze nocy.

 

305 306
305, 306 Pointe du Boute by night

 

W spotykanych po drodze kawiarenkach (tu one są, na szczęście, to nie Fort de France) próbujemy, czy piwo Lorraine wszędzie dokładnie tak samo smakuje. Z werdyktem czekamy do ostatniego otwartego baru. Tu przynosi nam nasze Lorrainy kontaktowy kelner, ubrany, jak chyba każdy przedstawiciel tego zawodu na całym świecie w białą koszulę z długimi rękawami i długie czarne spodnie. I w ogóle się nie poci. Nie mogę tego zrozumieć.

 

307 308
307, 308 Piwo Lorraine: Tyskie po karaibsku

 

Nasz kelner pyta się, skąd przyjechaliśmy. Mówię, że z St. Lucia. Ale on nie jest z tej odpowiedzi zadowolony. Przypuszczam, że nie wyglądamy ani na rybaków, ani na cumowników i nawet nie na hodowców bananów. No więc mówię, że z Francji. Co właściwie jest prawdą, przynajmniej dla połowy załogi Marcella. Ale on się tylko śmieje. Więc każemy mu zgadywać.


Po dłuższej chwili typuje na Węgry. ‘Dlaczego Węgry’ pyta zdumiony Mariusz. ‘No bo akcent jakiś taki podobny; ja mam dobre ucho do języków, poznaję od razu’.


W marinie juz cicho. Umilkły gitary, nikt nie opowiada długich żeglarskich historii, nigdzie nie ma żadnej imprezy. Po chwili i nas wchłania czarna karaibska noc.

 

cdn...

 

*Źródło:
261: panoramio.com, 262: tripadvisor.de, 263: easyvoyage.de, 264: redtag.ca, 265: travelpod, 267: world-travel-photos, 268: symbiosis-area.com, 271: brothersoft.com, 272: travelpod.com, 275: travelpod com, 276: carribeanportreviews.com, 277: travelvista.net, 278: sailblogs.com, 279: flightforum.ch, 280: eostis.com, 281: protonstar.com, 282: carribeanportreviews.com, 283: acpasion.net, 284: islandtwo.blogspot.com, 285, 286: koniakowski.pl, 287: gamma.im.uj.edu.pl, 288: mowiąwieki.pl, 289, 290: frenchteachers.org, 291: de.academic.ru, 292: travellinghistorian.com, 293: martinique-reisen.de, 294, 295, 296: jeffekol.wordpress.com, 297: sfbayview.com, 298: wn.com, 299: callipygia600.com, 301: frenchteachers.org, 302: eostis.com, 303: tigourmet com, 304: frenchteachers.org,

Recenzje i uwagi: (KLIKNIJ TUTAJ)

 
Prawdziwa Przygoda by Marek and Jacek
Design by : Place your Website.